Felix van Vugt over duurzaamheid, activisme en transformatief leren
Felix van Vugt werkt over de volle breedte aan duurzaamheid bij Hogeschool Utrecht. Als community organizer bij HU Duurzaam Doen verbindt hij studenten en medewerkers en jaagt hij initiatieven aan. In het programma Transitie Duurzaam Onderwijs werkt hij aan de integratie van duurzaamheid in alle curricula richting 2028. Daarnaast doceert hij in een minor over ecological and climate justice en social business en is hij lid van de Hogeschoolraad (HUstainable). Buiten de HU is Felix actief in de klimaatbeweging. Op donderdag 9 oktober 2025 was hij spreker tijdens onze interne kennissessie Master aan het Woord. Wat kunnen we binnen L&D met het thema duurzaamheid?
Wat betekent duurzaamheid voor jou? Wat betekent het in je werk?
“Duurzaamheid is geen hobby, het is mijn leven. Maar het is ook jouw leven, het leven van ons allemaal. Iedereen moet er iets mee. Sterker nog, het is wezenlijk voor ieders professionaliteit. Onze economie is gebaseerd op ecologie. Dat beseffen veel mensen niet, maar de klimaat-, biodiversiteits- en vervuilingscrises veranderen onze samenleving structureel. Dat vraagt om mensen die voedsel-, mobiliteits- en energietransities kunnen vormgeven. In mijn werk betekent dat: agenderen, mensen in beweging brengen en onderwijs ontwerpen dat mensen voorbereidt op die werkelijkheid.”
Op welk moment ging duurzaamheid een centrale rol spelen in je werk en leven?
“In 2018. Dat was mijn laatste vliegreis en het was 46 graden in Lissabon. Ik wist niet wat me overkwam. Die enorme deken van hitte, het was echt verschrikkelijk. Kort daarna werd mijn zoon geboren en besefte ik: het gaat niet meer alleen over mij. Alleen m’n ecologische voetafdruk verkleinen is niet genoeg, ik moet m’n handafdruk vergroten. Ik begon met activisme en later dacht ik: het merendeel van mijn tijd ben ik aan het werk. Dus wat ga ik daar doen?”
Je gebruikte het statement: iedereen is een activist. Kun je hier meer over vertellen?
“Activisme is voor mij: anderen in beweging brengen en een nieuw perspectief laten zien. Dat kan zichtbaar op straat, maar óók door het goede voorbeeld te geven, erover te praten en in je werk aan de benodigde transities te bouwen. Niet kiezen is ook kiezen. In organisaties noem ik dat workplace activism: professioneel handelen voor een toekomst die snel verandert. L&D kan daarin het verschil maken: door mensen niet alleen nieuwe vaardigheden te leren, maar ze te vormen tot change agents met moed, kompas en handelingsperspectief.”
Jij bent zowel docent als activist. Hoe beïnvloeden deze twee rollen elkaar?
“Sommigen mensen zeggen dat onderwijs ‘neutraal’ moet zijn. Ik geloof niet dat dat bestaat. We moeten durven normatief te zijn. Sterker nog, het is van levensbelang. En tegelijk moeten we studenten de ruimte geven om zelf kritisch te denken. Je mag studenten confronteren, maar uiteindelijk zullen zij zelf de stap moeten maken.”
Wat is de sleutel tot echt duurzaam onderwijs?
We werken vanuit de Sustainable Development Goals en koppelen die aan competenties uit o.a. het UNESCO-raamwerk: systeemdenken, toekomstgericht denken, normatieve en actie-competentie. Dat zijn verschillende competenties die je als student, als mens, hebt te ontwikkelen om een rol te kunnen spelen in die duurzame ontwikkeling die nodig is. Onze missie is opleiden tot change agents voor een open, rechtvaardige en duurzame samenleving. Dat vraagt óók persoonsvorming, met betrokkenheid bij natuur en samenleving, een moreel kompas, omgaan met emoties, hoop en handelingsperspectief. Zonder ecologie geen economie; die samenhang moet je leren zien.”
Hoe kunnen L&D-professionals deze elementen, zoals transformatief leren en het ontwikkelen van een moreel kompas, toepassen bij het ontwerpen van leertrajecten en andere opdrachten binnen hun vakgebied?
“Begin bij het waartoe. Veel programma’s focussen op kwalificatie (skills) en een beetje socialisatie (passen in het systeem). Maar de aarde doet een enorm appel op ons. Het gaat over een leefbare wereld. Daarom hoort persoonsvorming centraal te staan: wie wil ik zijn als professional en burger? Kijk naar de toekomst en hoe de wereld gaat veranderen. En of je lesaanbod over een paar jaar nog relevant is.”
Hoe kunnen wij als organisatie en professional omgaan met dilemma’s rondom duurzaamheid en commercie?
“Breng de lange termijn terug in besluitvorming. Bij de HU hebben we uitsluitingscriteria voor partners: niet samenwerken met fossiele bedrijven of organisaties die mensenrechten schenden. Er bestaan databases om dit te toetsen. Perfecte keuzes bestaan niet, niemand heeft ‘schone handen’, maar je kunt je afvragen: kan ik dit verantwoorden naar mezelf, mijn kind, toekomstige generaties? Dat gesprek hoort bij professionele integriteit.”
Welke tips heb je voor L&D-experts die duurzaamheid een plek willen geven in hun programma’s, maar niet weten waar te beginnen?
“Zoek gelijkgestemden, vorm een groep, ga kennis uitwisselen en kijk met elkaar wat je kan doen en waar je kunt beginnen. Er is al zoveel kennis en informatie, je hoeft het wiel echt niet opnieuw uit te vinden.”
Beluister ook de podcastaflevering (Spotify) van De Regeneration Lab waarin Felix van Vugt geïnterviewd wordt over studentbegeleiding voor regeneratie.
